બોમ્બે હાઈકોર્ટે દિવ્યાંગ સિવિલ સર્વિસીસના ઉમેદવાર ધર્મેન્દ્ર કુમારની અરજી પર સુનાવણી કરી. આ સમય દરમિયાન, કોર્ટે કુમારને ઝટકો આપ્યો અને તેમની અરજી ફગાવી દીધી. કોર્ટે કહ્યું કે OBC ઉમેદવારોની સરખામણી SC/ST ઉમેદવારો સાથે ન થઈ શકે કારણ કે બંને માટે અલગ અલગ અનામત માપદંડ છે. બેન્ચે કહ્યું કે અનુસૂચિત જાતિ (SC) અને અનુસૂચિત જનજાતિ (ST) બંધારણ દ્વારા માન્ય અલગ શ્રેણીઓ છે, અને તેમના માટેના અનામત માપદંડોને મનસ્વી કહી શકાય નહીં.
તમને જણાવી દઈએ કે આ નિર્ણય 4 ફેબ્રુઆરીના રોજ લેવામાં આવ્યો હતો, જ્યારે OBC શ્રેણીમાંથી આવતા 38 વર્ષીય ધર્મેન્દ્ર કુમારે પોતાની અરજીમાં દાવો કર્યો હતો કે SC/ST ઉમેદવારો માટે સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષામાં અમર્યાદિત પ્રયાસોને મંજૂરી આપવી એ ભેદભાવપૂર્ણ છે. કુમાર નવ વખત સિવિલ સર્વિસીસ પરીક્ષા આપી ચૂક્યા છે અને દરેક વખતે પરીક્ષા પાસ કરવામાં નિષ્ફળ ગયા છે.
કેસમાં કોર્ટની ટિપ્પણી
સુનાવણી દરમિયાન, કોર્ટે કહ્યું કે SC/ST શ્રેણીઓ માટે અલગ નિયમો છે કારણ કે તેમને બંધારણમાં એક અલગ વર્ગ તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી છે, જ્યારે OBC ને બીજી શ્રેણી તરીકે ગણવામાં આવે છે. કોર્ટે એમ પણ કહ્યું કે દિવ્યાંગજનને એક અલગ વર્ગ તરીકે ગણવામાં આવે છે, પરંતુ આ વર્ગને OBC અથવા SC/ST ઉમેદવારો જેવા જ લાભ મળી શકતા નથી.
કોર્ટે અનામતની રૂપરેખાનો ઉલ્લેખ કર્યો
કોર્ટે એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું કે અપંગ લોકો એક અલગ શ્રેણી છે, અને આ આડી અનામત છે, જે SC/ST અને OBC જેવા ઊભી અનામતને અસર કરતી નથી. કોર્ટે કહ્યું કે જો કોઈ દિવ્યાંગ વ્યક્તિ SC/ST શ્રેણીનો હોય, તો તે OBC અથવા અન્ય શ્રેણીના ઉમેદવાર કરતાં અલગ સ્થિતિમાં હશે, અને તેથી તેને અન્ય શ્રેણીના ઉમેદવારો જેવા લાભો મળી શકશે નહીં.
સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષામાં અનામતના નિયમો પર એક નજર
હવે જો આપણે સિવિલ સર્વિસીસ પરીક્ષાના નિયમો વિશે વાત કરીએ, તો અનુસૂચિત જાતિ (SC) અને અનુસૂચિત જનજાતિ (ST) આ પરીક્ષામાં ગમે તેટલી વાર બેસી શકે છે. OBC (અન્ય પછાત વર્ગો) અને PwBD (બેન્ચમાર્ક ડિસેબિલિટી ધરાવતા વ્યક્તિઓ) શ્રેણીના ઉમેદવારોને સિવિલ સર્વિસીસ પરીક્ષામાં નવ પ્રયાસોની મંજૂરી છે. એટલે કે આ બંને શ્રેણીના લોકો નવ વખત સુધી સિવિલ સર્વિસીસ પરીક્ષા આપી શકે છે. જ્યારે જનરલ ઓપન કેટેગરીના ઉમેદવારો આ પરીક્ષામાં ફક્ત છ વખત જ બેસી શકશે.
