કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા વસ્તી ગણતરીમાં વિલંબ અંગે કોંગ્રેસે તીખા પ્રશ્નો ઉઠાવ્યા છે. વિપક્ષનું કહેવું છે કે 2021 માં યોજાનારી વસ્તી ગણતરી હજુ શરૂ થઈ નથી, જેના કારણે સરકારી યોજનાઓ અને નીતિઓ પર અસર પડી રહી છે. તેના જવાબમાં ગૃહ મંત્રાલયે સ્પષ્ટતા કરી કે કોવિડ-19 રોગચાળાને કારણે આ પ્રક્રિયા મુલતવી રાખવામાં આવી હતી, પરંતુ હવે વસ્તી ગણતરી 2025 થી શરૂ થશે અને 2027 સુધીમાં પૂર્ણ થશે. મંત્રાલયે એ પણ માહિતી આપી કે જાતિ વસ્તી ગણતરી અંગેનો નિર્ણય તમામ પક્ષો સાથે ચર્ચા કર્યા પછી લેવામાં આવશે. આ મુદ્દો હવે રાજકીય ચર્ચાનું કેન્દ્ર બની ગયો છે.
કોંગ્રેસના વરિષ્ઠ નેતા જયરામ રમેશે સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ ‘X’ પર સરકાર પર નિશાન સાધતા કહ્યું કે 2021 ની વસ્તી ગણતરીમાં 23 મહિનાથી વધુ સમય વિલંબ થયો છે અને સરકારે આ માટે કોઈ નક્કર કારણ આપ્યું નથી. તેમણે પ્રશ્ન ઉઠાવ્યો કે શું આ વખતે વસ્તી ગણતરીમાં અનુસૂચિત જાતિ (SC), અનુસૂચિત જનજાતિ (ST) તેમજ અન્ય પછાત વર્ગો (OBC) ની જાતિ વસ્તી ગણતરીનો સમાવેશ થશે.
જયરામ રમેશે માંગ કરી છે કે સરકારે ટૂંક સમયમાં સર્વપક્ષીય બેઠક બોલાવવી જોઈએ જેથી આ અંગે સ્પષ્ટતા થાય. કોંગ્રેસના નેતા અજય માકને પણ રાજ્યસભામાં આ મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો, જેમાં તેમણે કહ્યું હતું કે 2011ના જૂના ડેટાના આધારે નીતિઓ બનાવવી અસરકારક નથી, જેના કારણે લાખો લોકો રાષ્ટ્રીય ખાદ્ય સુરક્ષા કાયદા જેવી કલ્યાણકારી યોજનાઓ હેઠળના લાભોથી વંચિત રહી રહ્યા છે.
ગૃહ મંત્રાલયની સ્પષ્ટતા આવી
ગૃહ મંત્રાલયે જવાબમાં કહ્યું કે કોવિડ-19 રોગચાળાએ વસ્તી ગણતરીની તૈયારીઓને ખરાબ રીતે અસર કરી છે. પ્રથમ તબક્કો 2020 માં શરૂ થવાનો હતો, પરંતુ લોકડાઉન અને આરોગ્ય સંકટને કારણે તેને મુલતવી રાખવું પડ્યું. મંત્રાલયે માહિતી આપી કે હવે વસ્તી ગણતરી પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવવા માટે રજિસ્ટ્રાર જનરલ અને વસ્તી ગણતરી કમિશનર મૃત્યુંજય કુમાર નારાયણનો કાર્યકાળ ઓગસ્ટ 2026 સુધી લંબાવવામાં આવ્યો છે. મંત્રાલયે એ પણ સ્પષ્ટતા કરી હતી કે વસ્તી ગણતરી 16 જૂન, 2025 થી શરૂ થશે અને 1 માર્ચ, 2027 સુધીમાં પૂર્ણ થશે, જેના માટે સત્તાવાર સૂચના ગેઝેટમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવશે.
ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી થશે
ગૃહ મંત્રાલયે સંકેત આપ્યો છે કે 2025 ની વસ્તી ગણતરી ભારતની પ્રથમ ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી હશે, જેમાં ડેટા સંગ્રહ અને વિશ્લેષણને ઝડપી બનાવવા માટે આધુનિક ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે. આમાં વસ્તી વિષયક, સામાજિક અને આર્થિક ડેટા તેમજ ધર્મ અને વર્ગ સંબંધિત પ્રશ્નોનો સમાવેશ થઈ શકે છે. મંત્રાલયે કહ્યું કે જાતિ વસ્તી ગણતરી અંગેનો અંતિમ નિર્ણય કેબિનેટ અને રાજકીય પક્ષો સાથે પરામર્શ કર્યા પછી લેવામાં આવશે. આ પગલું લોકસભા બેઠકોના સીમાંકન અને રાષ્ટ્રીય વસ્તી રજિસ્ટર (NPR) માટે પણ મહત્વપૂર્ણ રહેશે.
સરકારી યોજનાઓ પ્રભાવિત થઈ રહી છે
કોંગ્રેસે દાવો કર્યો હતો કે વસ્તી ગણતરીમાં વિલંબને કારણે સરકારી યોજનાઓ પ્રભાવિત થઈ રહી છે. 2011 ની વસ્તી ગણતરી પછી વસ્તીમાં લગભગ 25% નો વધારો થયો છે, પરંતુ જૂના ડેટાના આધારે નીતિઓ બનાવવાથી લાખો લોકો લાભોથી વંચિત રહી રહ્યા છે.
પાર્ટીએ એ પણ નિર્દેશ કર્યો કે વસ્તી ગણતરી માટે ફાળવવામાં આવેલા ભંડોળનો મોટો ભાગ (2022 માં 66%, 2023 માં 85% અને 2024 માં 58%) નો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો નથી, જે સરકારના ઈરાદા પર પ્રશ્નો ઉભા કરે છે. મંત્રાલયે જવાબ આપ્યો કે વસ્તી ગણતરી એક જટિલ પ્રક્રિયા છે, જેના માટે વ્યાપક સંસાધનો અને વહીવટી તૈયારીઓની જરૂર છે.
