લંડનની વેસ્ટમિન્સ્ટર યુનિવર્સિટીમાં ડૉ. નીતાશા કૌલ નામના એક પ્રોફેસર છે, જે ત્યાં રાજકારણ અને આંતરરાષ્ટ્રીય સંબંધો શીખવે છે. કાશ્મીરી મૂળના બ્રિટિશ નાગરિક ડૉ. કૌલ લોકશાહી, માનવ અધિકારો અને દક્ષિણ એશિયાઈ રાજકારણ પર કામ કરે છે. તાજેતરમાં, તેમણે સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ ‘X’ (અગાઉ ટ્વિટર) પર ભારત સરકાર દ્વારા મોકલવામાં આવેલા સત્તાવાર પત્રના અંશો શેર કર્યા, જેમાં તેમને તેમની ઓવરસીઝ સિટીઝનશિપ ઓફ ઈન્ડિયા (OCI) રદ કરવાની માહિતી આપવામાં આવી હતી. આમાં તેમને ભારત વિરોધી પ્રવૃત્તિઓ અને દ્વેષથી પ્રેરિત ભાષણો માટે જવાબદાર ઠેરવવામાં આવ્યા છે.
ફેબ્રુઆરી 2024 માં બેંગલુરુમાં એક કોન્ફરન્સમાં હાજરી આપવાથી તેમને રોકવામાં આવ્યા હોવાનું બહાર આવતાં વિવાદ વધુ ઘેરો બન્યો. આ પછી, તેમણે પોતાની પોસ્ટમાં લખ્યું કે ભારત બહારના શિક્ષણવિદોને દેશ અને પરિવારમાં પ્રવેશ અટકાવવા એ ભારતમાં વાણી સ્વાતંત્ર્યના ઉલ્લંઘન સાથે જોડાયેલું છે.
IMPORTANT NOTE – I received a cancellation of my #OCI (Overseas Citizenship of #India) *today* after arriving home. A bad faith, vindictive, cruel example of #TNR (transnational repression) punishing me for scholarly work on anti-minority & anti-democratic policies of #Modi rule. pic.twitter.com/7L60klIfrv
— Professor Nitasha Kaul, PhD (@NitashaKaul) May 18, 2025
OCI રદ કરવા માટેનો કાનૂની આધાર અને ભારત સરકારનો વલણ
ભારત સરકાર અનુસાર, OCI રદ કરવાનો અધિકાર બંધારણની કલમ 7B અને OCI અધિનિયમ 2005 હેઠળ તેની પાસે છે. આ હેઠળ, જો કોઈ વ્યક્તિ ભારતના બંધારણ, સાર્વભૌમત્વ અથવા સુરક્ષા વિરુદ્ધ કાર્ય કરે છે અથવા નિવેદન આપે છે, તો તેનો OCI રદ કરી શકાય છે. ડૉ. કૌલના કિસ્સામાં, સરકારે નીચેના કારણો આપ્યા, જે નીચે મુજબ છે.
- આંતરરાષ્ટ્રીય મંચો પર ભારત વિરોધી વાતો
- સોશિયલ મીડિયા પર પ્રતિકૂળ સામગ્રી
- ભારતની બંધારણીય સંસ્થાઓની ટીકા
લંડનમાં ભારતીય હાઈ કમિશનનો સંપર્ક કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે, પરંતુ હજુ સુધી કોઈ સત્તાવાર પ્રતિભાવ મળ્યો નથી.
ભારત સરકારના મતે, ડૉ. કૌલની ટિપ્પણીઓ દેશની છબી અને સાર્વભૌમત્વને નુકસાન પહોંચાડી રહી છે. ખાસ કરીને જ્યારે તેઓ આંતરરાષ્ટ્રીય મંચો પર ભારતના આંતરિક બાબતો જેમ કે કાશ્મીર, લોકશાહી, માનવ અધિકારો વગેરે પર પ્રશ્નો ઉઠાવે છે. બીજી બાજુ, ડૉ. કૌલ અને તેમના સમર્થકો કહે છે કે આ પગલું બદલો લેવાની ભાવના, રાજકીય બદલો લેવાની ભાવના અને વિચારો પર સેન્સરશીપ દર્શાવે છે.
