બાંગ્લાદેશમાં લશ્કરી બળવા અને રાજકીય અસ્થિરતા વચ્ચે એક નવો વિવાદ ઉભો થયો છે. બાંગ્લાદેશના નિવૃત્ત મેજર જનરલ એ.એલ.એમ. ફઝલુર રહેમાને ભારતના ઉત્તરપૂર્વીય રાજ્યો પર કબજો કરવાની ધમકી આપી છે, ત્યારબાદ બાંગ્લાદેશની વચગાળાની સરકારે આ નિવેદનથી પોતાને દૂર કરી દીધા છે. આ ઘટનાક્રમથી ભારત-બાંગ્લાદેશ સંબંધોમાં પહેલાથી જ રહેલા તણાવમાં વધુ વધારો થયો છે.
શું છે આખો મામલો?
મંગળવારે, મેજર જનરલ (નિવૃત્ત) એ.એલ.એમ. ફઝલુર રહેમાને બંગાળી ભાષામાં પોતાની ફેસબુક પોસ્ટમાં લખ્યું, “જો ભારત પાકિસ્તાન પર હુમલો કરે છે, તો બાંગ્લાદેશે ભારતના સાત ઉત્તરપૂર્વીય રાજ્યો (સેવન સિસ્ટર્સ) પર કબજો કરી લેવો જોઈએ.” તેમણે એમ પણ કહ્યું કે આ માટે, “ચીન સાથે સંયુક્ત લશ્કરી વ્યવસ્થા પર વાટાઘાટો શરૂ કરવી જરૂરી છે.” તમને જણાવી દઈએ કે રહેમાન કોઈ સામાન્ય નિવૃત્ત લશ્કરી અધિકારી નથી. ડિસેમ્બર 2024 માં મોહમ્મદ યુનુસની વચગાળાની સરકાર દ્વારા 2009 ના બાંગ્લાદેશ રાઇફલ્સ વિદ્રોહની હત્યાઓની તપાસ કરવા માટે તેમને રાષ્ટ્રીય સ્વતંત્ર કમિશનના અધ્યક્ષ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા.
આ નિવેદનથી ભારતમાં તીવ્ર પ્રતિક્રિયા આવી, કારણ કે ઉત્તરપૂર્વ ભારત એક સંવેદનશીલ પ્રદેશ છે અને સરહદ વિવાદ અને ગેરકાયદેસર ઘૂસણખોરી જેવા મુદ્દાઓ પર બાંગ્લાદેશ સાથે પહેલાથી જ તણાવ છે. રહેમાનનું આ નિવેદન એવા સમયે આવ્યું છે જ્યારે જમ્મુ-કાશ્મીરના પહેલગામમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલા બાદ ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે તણાવ વધી ગયો છે.
યુનુસ સરકારની સ્પષ્ટતા
શુક્રવારે, બાંગ્લાદેશની વચગાળાની સરકારે આ નિવેદનથી પોતાને દૂર રાખ્યા. સરકારે કહ્યું કે ફઝલુર રહેમાનનું નિવેદન તેમનું વ્યક્તિગત અભિપ્રાય હતું અને તે સરકારના સત્તાવાર વલણને પ્રતિબિંબિત કરતું નથી. યુનુસ સરકારે એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું કે બાંગ્લાદેશ ભારત સાથે મૈત્રીપૂર્ણ સંબંધો જાળવવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે. વિદેશ મંત્રાલયે એક મીડિયા રિલીઝમાં જણાવ્યું હતું કે, “આ ટિપ્પણીઓ બાંગ્લાદેશ સરકારની સ્થિતિ અથવા નીતિઓને પ્રતિબિંબિત કરતી નથી, અને તેથી સરકાર કોઈપણ સ્વરૂપ કે રીતે આવા રેટરિકને સમર્થન આપતી નથી.”
મુહમ્મદ યુનુસનું અગાઉનું નિવેદન
તાજેતરમાં મોહમ્મદ યુનુસે પણ ઉત્તર-પૂર્વ ભારત અંગે ટિપ્પણી કરી ત્યારે આ વિવાદ વધુ ઘેરો બન્યો. ગયા મહિને બેઇજિંગની તેમની મુલાકાત દરમિયાન, યુનુસે ઉત્તરપૂર્વ ભારતને “ભૂપ્રદેશથી ઘેરાયેલો” પ્રદેશ ગણાવ્યો હતો અને બાંગ્લાદેશને આ પ્રદેશ માટે “સમુદ્રનો એકમાત્ર રક્ષક” ગણાવ્યો હતો. તેમણે ચીનને બાંગ્લાદેશમાં તેના વ્યૂહાત્મક નેટવર્કનો વિસ્તાર કરવા પણ વિનંતી કરી. આ નિવેદનને ભારતમાં ખતરનાક માનવામાં આવતું હતું અને નવી દિલ્હીના વ્યૂહાત્મક વર્તુળોમાં તેની આકરી ટીકા થઈ હતી. દબાણ વધતાં, યુનુસના ખાસ દૂતે સ્પષ્ટતા કરી કે તેમના નિવેદનને ખોટા સંદર્ભમાં લેવામાં આવ્યું હતું.
ભારત-બાંગ્લાદેશ સંબંધો પર અસર
ઓગસ્ટ 2024 માં શેખ હસીનાની સરકારના પતન પછી ભારત અને બાંગ્લાદેશ વચ્ચેના સંબંધો પહેલાથી જ તણાવપૂર્ણ છે. હસીના સરકારને ભારતની નજીકની સાથી માનવામાં આવતી હતી, પરંતુ યુનુસના નેતૃત્વમાં બાંગ્લાદેશે ચીન અને પાકિસ્તાનની નજીક જવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. યુનુસ સરકાર પર ભારતમાં લઘુમતી હિન્દુઓ વિરુદ્ધ હિંસા રોકવામાં નિષ્ફળ જવાનો પણ આરોપ છે.
રહેમાનની ધમકી અને યુનુસના અગાઉના નિવેદનોએ ભારતમાં ચિંતા વધારી છે. ભારતીય વિદેશ મંત્રાલયે હજુ સુધી આ મુદ્દા પર કોઈ સત્તાવાર નિવેદન બહાર પાડ્યું નથી, પરંતુ સૂત્રો કહે છે કે ભારત બાંગ્લાદેશ સાથે રાજદ્વારી સ્તરે આ મુદ્દો ઉઠાવી શકે છે.
