સુપ્રીમ કોર્ટે વંતારા (ગ્રીન્સ ઝૂઓલોજિકલ રેસ્ક્યુ એન્ડ રિહેબિલિટેશન સેન્ટર અને રાધે કૃષ્ણ ટેમ્પલ એલિફન્ટ વેલ્ફેર ટ્રસ્ટ) સામેના તમામ આરોપોને ફગાવી દીધા છે. કોર્ટે સ્પેશિયલ ઇન્વેસ્ટિગેશન ટીમ (SIT) ના રિપોર્ટને સંપૂર્ણપણે સ્વીકાર્યો અને વંતારાના પ્રાણી કલ્યાણ અને સંરક્ષણ પ્રયાસોની પ્રશંસા કરી. તે જ સમયે, સમાન પ્રકારની વારંવાર ફરિયાદોને પ્રક્રિયાનો દુરુપયોગ ગણાવવામાં આવ્યો અને ભવિષ્યમાં આવા કેસ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો. SIT તપાસમાં ઘણી મહત્વપૂર્ણ બાબતો બહાર આવી જેણે કેસને સંપૂર્ણપણે સાફ કરી દીધો.
તપાસમાં શું બહાર આવ્યું?
૨૫ ઓગસ્ટ ૨૦૨૫ ના રોજ, સુપ્રીમ કોર્ટે વંતારા સામેના ગંભીર આરોપોની તપાસ માટે નિવૃત્ત ન્યાયાધીશો અને વરિષ્ઠ અધિકારીઓની બનેલી એક વિશેષ તપાસ ટીમ (SIT) ની રચના કરી. SIT એ સેન્ટ્રલ ઝૂ ઓથોરિટી (CZA), CBI, ED, DRI, કસ્ટમ્સ અને CITES જેવી ભારતીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય એજન્સીઓ સાથે મળીને સંપૂર્ણ તપાસ હાથ ધરી. રેકોર્ડ, સોગંદનામા, સ્થળ મુલાકાતો, નિષ્ણાતોના મંતવ્યો અને વ્યક્તિગત સુનાવણીના આધારે, SIT એ નીચેના તારણો કાઢ્યા:
કોઈ કાનૂની ઉલ્લંઘન નથી: વન્યજીવન (સંરક્ષણ) અધિનિયમ 1972, પ્રાણી સંગ્રહાલય નિયમો, CZA માર્ગદર્શિકા, કસ્ટમ્સ અધિનિયમ, FEMA, PMLA અને CITES નું કોઈ ઉલ્લંઘન જોવા મળ્યું નથી. બધા પ્રાણીઓનું સંપાદન અને આયાત સંપૂર્ણપણે કાયદેસર અને યોગ્ય રીતે દસ્તાવેજીકૃત હતું.
પ્રાણી કલ્યાણ અને સુવિધાઓ: વનતારાની સુવિધાઓ પ્રાણી કલ્યાણ, સંભાળ અને પશુચિકિત્સા સંભાળ માટે સ્થાપિત ધોરણો કરતાં વધુ છે. મૃત્યુદર વૈશ્વિક પ્રાણી સંગ્રહાલય સરેરાશ સાથે સુસંગત છે. ગ્લોબલ હ્યુમન સોસાયટીએ વનતારાને ગ્લોબલ હ્યુમન સર્ટિફાઇડ સીલ ઓફ એપ્રુવલ એનાયત કર્યું છે.
નાણાકીય આરોપો પાયાવિહોણા: કાર્બન ક્રેડિટ, પાણીનો દુરુપયોગ અથવા મની લોન્ડરિંગના આરોપો સંપૂર્ણપણે પાયાવિહોણા હોવાનું જણાયું. ભંડોળના અયોગ્ય પ્રવાહ અથવા દાણચોરી સાથે કોઈ જોડાણ મળ્યું નથી.
વારંવાર ફરિયાદો: કોર્ટે કહ્યું કે ભૂતકાળમાં વંતારા સામે સમાન આરોપો લગાવવામાં આવ્યા હતા, જે બધા પાયાવિહોણા સાબિત થયા હતા. આવી સટ્ટાકીય અરજીઓને પ્રક્રિયાનો દુરુપયોગ ગણાવવામાં આવ્યો હતો.
આ મામલે સુપ્રીમ કોર્ટે શું નિર્દેશો આપ્યા?
સુપ્રીમ કોર્ટે SIT રિપોર્ટને સંપૂર્ણ રીતે સ્વીકાર્યો અને નીચેના નિર્દેશો જારી કર્યા:
- સંપૂર્ણ SIT રિપોર્ટ સીલબંધ કરવામાં આવ્યો છે, પરંતુ તેનો સારાંશ ગુપ્ત નથી અને તે કોર્ટના આદેશનો એક ભાગ છે. વનતારાને આંતરિક ઉપયોગ માટે સંપૂર્ણ રિપોર્ટ આપવામાં આવશે.
- અનુસૂચિ A માં ઉલ્લેખિત બધી ફરિયાદો અને અરજીઓ બંધ કરવામાં આવી હતી.
- ભવિષ્યમાં સમાન આરોપો પર આધારિત કોઈપણ ફરિયાદ કોઈપણ ફોરમ પર ધ્યાનમાં લેવામાં આવશે નહીં.
- વનતારા અને સંબંધિત અધિકારીઓએ SIT દ્વારા સૂચવેલા પગલાંનો અમલ કરવો પડશે.
- વનતારાને બદનક્ષીભર્યા પ્રકાશનો સામે કાનૂની ઉપાયો લેવાની સ્વતંત્રતા આપવામાં આવી છે.
- SIT ના સભ્યો (સેવા કરતા IRS અધિકારીઓ સિવાય) ને તેમના કાર્ય માટે માનદ વેતન ચૂકવવામાં આવશે.
SIT એ કઈ કઈ બાબતોની તપાસ કરી?
વંતારા સામેની અનિયમિતતાની ફરિયાદો પર બે પીઆઈએલની સુનાવણી દરમિયાન સુપ્રીમ કોર્ટે ભૂતપૂર્વ ન્યાયાધીશના નેતૃત્વમાં 4 સભ્યોની એસઆઈટીની રચના કરી હતી. એસઆઈટીને ભારત અને વિદેશથી પ્રાણીઓ, ખાસ કરીને હાથીઓને લાવવામાં વન્યજીવન સંરક્ષણ કાયદા, પ્રાણી સંગ્રહાલયના નિયમો, આયાત-નિકાસ કાયદા અને આંતરરાષ્ટ્રીય કરારોના પાલનની તપાસ કરવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું. ઉપરાંત, પ્રાણીઓની સંભાળ, કલ્યાણ, મૃત્યુદર, આબોહવાની પરિસ્થિતિઓ, ઔદ્યોગિક વિસ્તારની નજીકનું સ્થાન, ખાનગી સંગ્રહ, સંવર્ધન, સંરક્ષણ અને જૈવવિવિધતાના ઉપયોગ સંબંધિત ફરિયાદોની તપાસ કરવા અને રિપોર્ટ સબમિટ કરવાનો નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો હતો.
