છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ ભારતીય ઇતિહાસમાં એક મહાન યોદ્ધા અને રણનીતિકાર હતા, જેમણે મરાઠા સામ્રાજ્યનો પાયો નાખ્યો હતો. તેમની બહાદુરી, બુદ્ધિમત્તા અને વહીવટી કુશળતાએ તેમને અમર વ્યક્તિત્વ બનાવ્યા.
શિવાજી મહારાજે પોતાના સામ્રાજ્યના રક્ષણ અને વિસ્તરણ માટે ઘણા કિલ્લાઓ (શિવાજી મહારાજ સાથે સંકળાયેલા કિલ્લાઓ) બનાવ્યા અને તેનું નવીનીકરણ કર્યું. આ કિલ્લાઓ માત્ર લશ્કરી દૃષ્ટિકોણથી જ મહત્વપૂર્ણ નહોતા, પરંતુ તેમની વ્યૂહાત્મક વિચારસરણીનું પ્રતીક પણ હતા. આમાંથી ૧૨ કિલ્લાઓને યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ્સ તરીકે માન્યતા અપાવવા માટે એક પહેલ ચાલી રહી છે. ચાલો જાણીએ શિવાજી મહારાજ સાથે સંકળાયેલા 12 મુખ્ય કિલ્લાઓ વિશે.
શિવાજી મહારાજના પ્રખ્યાત કિલ્લાઓ
- રાયગઢ કિલ્લો- મહારાષ્ટ્રના રાયગઢ જિલ્લામાં સ્થિત આ કિલ્લો શિવાજી મહારાજની રાજધાની હતો. તેને ‘પૂર્વનું જિબ્રાલ્ટર’ પણ કહેવામાં આવે છે. આ કિલ્લો તેની અભેદ્ય રચના અને ઐતિહાસિક મહત્વ માટે પ્રખ્યાત છે.
- સિંધુદુર્ગ કિલ્લો- મહારાષ્ટ્રના માલવણ કિનારે સ્થિત આ કિલ્લો અરબી સમુદ્રમાં બનેલો છે. તે શિવાજી મહારાજે દરિયાઈ હુમલાઓ સામે રક્ષણ માટે બનાવ્યું હતું. આ કિલ્લો તેના સ્થાપત્ય માટે જાણીતો છે.
- તોરણા કિલ્લો- પુણે નજીક આવેલો આ કિલ્લો શિવાજી મહારાજ દ્વારા જીતવામાં આવેલો પહેલો કિલ્લો હતો. આ કિલ્લાને મરાઠા સામ્રાજ્યના ઉદયનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે.
- રાજગઢ કિલ્લો- પુણે જિલ્લામાં સ્થિત, આ કિલ્લો શિવાજી મહારાજની શક્તિ અને વ્યૂહાત્મક રણનીતિનું પ્રતીક છે. આ કિલ્લો તેની ઊંચાઈ અને મજબૂત રચના માટે પ્રખ્યાત છે.
- શિવનેરી કિલ્લો- આ કિલ્લો શિવાજી મહારાજનું જન્મસ્થળ છે. પુણે નજીક આવેલો આ કિલ્લો ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃતિક દૃષ્ટિકોણથી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
- સાલ્હેર કિલ્લો- નાસિક જિલ્લામાં આવેલો આ કિલ્લો મરાઠા સામ્રાજ્યની લશ્કરી શક્તિનું પ્રતીક છે. આ કિલ્લો તેની ઊંચાઈ અને સુરક્ષા વ્યવસ્થા માટે જાણીતો છે.
- સિંહગઢ કિલ્લો – પુણે નજીક આવેલો આ કિલ્લો તાનાજી માલુસરેની બહાદુરીની ગાથા માટે પ્રખ્યાત છે. આ કિલ્લો મરાઠા ઇતિહાસનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે.
- લોહાગઢ કિલ્લો – મહારાષ્ટ્રના ભિવંડી વિસ્તારમાં સ્થિત આ કિલ્લો તેની અભેદ્ય રચના માટે જાણીતો છે. તેને ‘જાયન્ટ ફોર્ટ’ પણ કહેવામાં આવે છે.
- પન્હાલા કિલ્લો- કોલ્હાપુર નજીક આવેલો આ કિલ્લો મરાઠા સામ્રાજ્યનો સૌથી મોટો કિલ્લો છે. આ કિલ્લો તેના ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃતિક વારસા માટે પ્રખ્યાત છે.
- અંકાઈ-ટંકાઈ કિલ્લો- નાસિક જિલ્લામાં સ્થિત આ કિલ્લો બે ટેકરીઓ પર બનેલો છે. આ કિલ્લો તેના કુદરતી સૌંદર્ય અને વ્યૂહાત્મક મહત્વ માટે જાણીતો છે.
- પદ્મદુર્ગ કિલ્લો- રત્નાગિરિ જિલ્લામાં સ્થિત, આ કિલ્લો દરિયાઈ હુમલાઓ સામે રક્ષણ માટે બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ કિલ્લો તેની અનોખી રચના માટે જાણીતો છે.
- પ્રતાપગઢ કિલ્લો- સતારા જિલ્લામાં આવેલો આ કિલ્લો શિવાજી મહારાજની લશ્કરી રણનીતિનું પ્રતીક છે. આ કિલ્લો તેના ઐતિહાસિક યુદ્ધો માટે જાણીતો છે.
