ભારતમાં વાયુ પ્રદૂષણને કારણે થતા રોગો વચ્ચે સીધો સંબંધ દર્શાવતો કોઈ ડેટા નથી. સરકારે શુક્રવારે લોકસભામાં એક પ્રશ્નના લેખિત જવાબમાં આ માહિતી આપી હતી.
સ્વાસ્થ્ય રાજ્ય મંત્રી પ્રતાપરાવ જાધવે લોકસભામાં જણાવ્યું હતું કે વાયુ પ્રદૂષણ એ શ્વસન સંબંધી રોગોનું ગંભીર પરિબળ છે, પરંતુ અમારી પાસે આ રોગ સાથે તેનો સીધો સંબંધ દર્શાવવા માટે કોઈ સત્તાવાર ડેટા નથી. તેમણે એક લેખિત જવાબમાં જણાવ્યું હતું કે વાયુ પ્રદૂષણની સ્વાસ્થ્ય પર થતી અસરોમાં અન્ય ઘણા પરિબળો સામેલ છે, જેમાં ખોરાકની આદતો, વ્યવસાયિક આદતો, સામાજિક આર્થિક સ્થિતિ, તબીબી ઇતિહાસ, રોગપ્રતિકારક શક્તિ અને આનુવંશિકતા વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
જાહેરાત
વધુમાં તેમણે રોગોથી બચવા માટે સરકારી યોજનાઓ અને આરોગ્ય કાર્યક્રમો વિશે માહિતી આપી હતી. પ્રતાપરાવ જાધવે માહિતી આપી હતી કે રાષ્ટ્રીય સ્વાસ્થ્ય મિશન હેઠળ કાર્યક્રમ અમલીકરણ યોજનાઓ (PIP) સ્વરૂપે મળેલી દરખાસ્તોના આધારે કેન્દ્રીય આરોગ્ય મંત્રાલય રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને ટેકનિકલ અને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડે છે.
તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે તબીબી અધિકારીઓ, નિષ્ણાતો, સામુદાયિક આરોગ્ય કાર્યકરો, પીઆરઆઈ સભ્યો, સેન્ટિનલ સાઈટ નોડલ અધિકારીઓ અને મોનિટરિંગ સિસ્ટમને મજબૂત કરવા માટે ક્લાઈમેટ ચેન્જ અને આરોગ્ય અંગેની તાલીમ માટે પણ નાણાકીય સહાય પૂરી પાડવામાં આવે છે.
કેન્દ્રીય રાજ્ય મંત્રીએ કહ્યું કે સરકારે દેશભરમાં વાયુ પ્રદૂષણની સમસ્યાઓને દૂર કરવા માટે ઘણા પગલાં લીધાં છે. આમાં દેશમાં આબોહવા-સંવેદનશીલ આરોગ્ય મુદ્દાઓ પર જાગરૂકતા, ક્ષમતા નિર્માણ, આરોગ્ય ક્ષેત્રની સજ્જતા અને ભાગીદારી-સંબંધિત પ્રવૃત્તિઓના ઉદ્દેશ્ય સાથે 2019 થી ક્લાયમેટ ચેન્જ એન્ડ હ્યુમન હેલ્થ (NPCCHH) પરના રાષ્ટ્રીય કાર્યક્રમના અમલીકરણનો સમાવેશ થાય છે. NPCCH એ વાયુ પ્રદૂષણથી થતા રોગો માટે આરોગ્ય અનુકૂલન યોજના તૈયાર કરી છે. આ સાથે, તેણે તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો માટે ક્લાયમેટ ચેન્જ અને માનવ સ્વાસ્થ્ય પર રાજ્ય કાર્ય યોજના પણ વિકસાવી છે. આ રાજ્ય કેન્દ્રિત યોજનામાં વાયુ પ્રદૂષણ સાથે જોડાયેલી ઘણી બાબતોનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.
આ ઉપરાંત, સમયાંતરે આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલય હવા પ્રદૂષણની અસરને ઘટાડવાનાં પગલાં સૂચવતી જાહેર આરોગ્ય સલાહ પણ જારી કરે છે. એટલું જ નહીં, તેમણે એમ પણ કહ્યું કે જૂનમાં વિશ્વ પર્યાવરણ દિવસ, સપ્ટેમ્બરમાં સ્વચ્છ હવા આંતરરાષ્ટ્રીય દિવસ અને રાષ્ટ્રીય પ્રદૂષણ નિયંત્રણ દિવસ નિમિત્તે રાજ્યો સાથે સંકલન કરીને રાષ્ટ્રવ્યાપી જનજાગૃતિ અભિયાનનું પણ આયોજન કરવામાં આવે છે.
દેશમાં વાયુ પ્રદૂષણની સ્થિતિ ગંભીર છે
દેશમાં વાયુ પ્રદૂષણની સ્થિતિ ખૂબ જ ગંભીર છે. દેશની રાજધાની દિલ્હીમાં સ્થિતિ ખરાબ કરતાં વધુ ખરાબ છે. સુપ્રીમ કોર્ટે પણ દિલ્હીમાં વાયુ પ્રદૂષણ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. રાજધાનીમાં વાયુ પ્રદૂષણને નિયંત્રિત કરવા માટે ગ્રેડેડ રિસ્પોન્સ એક્શન પ્લાન (GREP) લાગુ કરવામાં આવ્યો છે. પરંતુ, તેની અસર જોવા મળી નથી. CPCBના ડેટા અનુસાર, આ વર્ષે નવેમ્બર મહિના દરમિયાન શ્વસન સંબંધી કટોકટી રહી છે. 21 દિવસ એવા હતા જ્યારે હવા ખૂબ જ ખરાબ હતી. જ્યારે વર્ષ 2023માં અત્યંત ખરાબ હવા માત્ર 17 દિવસ હતી. જેમાં ચાર દિવસ સુધી હવા નબળી શ્રેણીમાં નોંધાઈ હતી. તે જ સમયે, 2022 માં આ 15 દિવસ ખૂબ જ ખરાબ હતા. આ સમયગાળા દરમિયાન, ખરાબ હવા સાથે 12 દિવસ અને જ્યારે હવા ગંભીર શ્રેણીમાં હતી ત્યારે માત્ર ત્રણ દિવસ હતા. આવી સ્થિતિમાં, નિષ્ણાતો કહે છે કે આ વખતે હવાની સ્થિતિ સુધરવાને બદલે વધુ ખરાબ થઈ છે. પવનની ઝડપ ચાર કિલોમીટર પ્રતિ કલાકની હતી, જ્યારે તે 10 કિલોમીટર પ્રતિ કલાકની હોવી જોઈતી હતી.
