૨૭ વર્ષ પછી, ભારતીય જનતા પાર્ટી દિલ્હીમાં પોતાની સરકાર બનાવવા જઈ રહી છે અને મુખ્યમંત્રીના શપથ ગ્રહણની તારીખ પણ આવી ગઈ છે. દિલ્હીના આગામી મુખ્યમંત્રીનો શપથ ગ્રહણ સમારોહ 20 ફેબ્રુઆરીએ સાંજે 4.30 વાગ્યે રામલીલા મેદાનમાં યોજાવાનો છે. દિલ્હીમાં 10 વર્ષથી સત્તામાં રહેલી આમ આદમી પાર્ટીને હરાવીને ભાજપે વિધાનસભા ચૂંટણી જીતી છે. જોકે, દિલ્હીના નવા મુખ્યમંત્રીનું નામ હજુ સુધી નક્કી થયું નથી. અન્ના આંદોલન 2011 માં રામલીલા મેદાનમાં શરૂ થયું હતું, જેમાં અન્ના હજારે અને અરવિંદ કેજરીવાલ સહિત ઘણા લોકો સામેલ થયા હતા. આ ચળવળમાંથી બહાર આવ્યા પછી, અરવિંદ કેજરીવાલે દિલ્હીમાં આમ આદમી પાર્ટીની રચના કરી.
મુઘલ સામ્રાજ્યથી બ્રિટિશ શાસન સુધી જોયું
દિલ્હીનું રામલીલા મેદાન માત્ર અણ્ણા આંદોલનનું સાક્ષી નથી પણ તેનો ઇતિહાસ લગભગ 150 વર્ષ જૂનો છે. એક સમયે બસ્તી કા તાલાબ તરીકે ઓળખાતા આ મેદાને મુઘલ સમ્રાટ બહાદુર શાહ ઝફર, બ્રિટિશ શાસન, મહાત્મા ગાંધી, જવાહરલાલ નેહરુ, ઇન્દિરા ગાંધી અને જય પ્રકાશ નારાયણનો યુગ જોયો છે. રામલીલા મેદાન ભારતના સ્વતંત્રતા આંદોલન, દેશમાં લોકશાહીની સ્થાપના અને ઘણા ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાનોની રેલીઓનું સાક્ષી રહ્યું છે.
રાજધાનીના અજમેરી ગેટ વિસ્તારમાં આવેલા રામલીલા મેદાનની આસપાસ પહેલા વસાહતો હતી અને તે સમયે તે ફક્ત એક તળાવ હતું. આ કારણોસર આ ક્ષેત્રને બસ્તી કા તાલાબ પણ કહેવામાં આવતું હતું. બહાદુર શાહ ઝફરની સેનામાં નોંધપાત્ર સંખ્યામાં હિન્દુ સૈનિકો હતા અને ૧૮૪૫માં જમીનનો મોટો ભાગ સમતળ કરવામાં આવ્યો હતો અને અહીં રામલીલા પહેલાથી જ ભજવાઈ રહી હતી. ત્યારથી તે રામલીલા મેદાન તરીકે જાણીતું બન્યું. જોકે, પાછળથી ૧૮૮૦ ની આસપાસ, બ્રિટિશ સૈનિકોએ આ ક્ષેત્રમાં પોતાના તંબુ ગોઠવ્યા અને ફરજ પછી આરામ કરવા માટે આ સ્થળનો ઉપયોગ કર્યો.
રામલીલા મેદાનમાં ભજવાઈ હતી
સમય જતાં, દિલ્હીમાં ખાલી જગ્યા ઓછી થવા લાગી અને અહીં મોટી ઇમારતો બનવા લાગી. પરંતુ ૧૦ એકરમાં ફેલાયેલું રામલીલા મેદાન જેમનું તેમ રહ્યું. તે સમયે રામલીલા મેદાનનું મહત્વ એટલું બધું હતું કે બહાદુર શાહ ઝફરે પોતે પોતાના સરઘસનો માર્ગ બદલી નાખ્યો હતો જેથી તેઓ આવતા-જતા જમીન પર એક નજર નાખી શકે. બ્રિટિશ શાસનના અંત પછી, રામલીલા કાર્યક્રમ ફરીથી મેદાનમાં શરૂ થયો, જે આજ સુધી ચાલુ છે.
૧૯૬૧માં બ્રિટનના મહારાણી એલિઝાબેથ પણ રામલીલા મેદાનની મુલાકાતે આવ્યા હતા. એટલું જ નહીં, પાકિસ્તાનના સ્થાપક મોહમ્મદ અલી ઝીણાને ૧૯૪૫માં આ મેદાન પર હાજર ભીડે મૌલાનાનું બિરુદ આપ્યું હતું. આ ઉપરાંત, નેહરુ, મહાત્મા ગાંધી અને સરદાર પટેલ સહિત ઘણા સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓએ આ જ ભૂમિ પરથી લોકોમાં સ્વતંત્રતાની ભાવના જાગૃત કરી હતી. ૧૯૫૨માં, શ્યામા પ્રસાદ મુખર્જીએ જમ્મુ અને કાશ્મીરના મુદ્દા પર આ જ મેદાનમાં સત્યાગ્રહ કર્યો હતો. ૧૯૬૫ના યુદ્ધમાં પાકિસ્તાનને હરાવ્યા બાદ, તત્કાલીન વડા પ્રધાન લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીએ આ મેદાન પર એક વિશાળ જાહેર સભાને સંબોધિત કરી હતી.
કેજરીવાલના શપથ ગ્રહણના સાક્ષી
૧૯૭૫ની કટોકટી દરમિયાન, જયપ્રકાશ નારાયણે દિલ્હીના રામલીલા મેદાનથી કોંગ્રેસ સરકાર વિરુદ્ધ અવાજ ઉઠાવ્યો હતો. રામધારી દિનકરની પ્રખ્યાત કવિતા ‘સિંહાસન છોડી દો, જનતા આવી રહી છે…’ નું સૂત્ર પણ આ જમીન પર ગુંજ્યું. આ જ મેદાનમાં 2011માં અણ્ણા હજારેના નેતૃત્વમાં ભ્રષ્ટાચાર વિરુદ્ધ આંદોલન થયું હતું અને એવું માનવામાં આવે છે કે આ આંદોલને યુપીએ-2 સરકારને સત્તા પરથી દૂર કરવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી.
અન્ના આંદોલન પછી, તેમના સાથી અરવિંદ કેજરીવાલે આમ આદમી પાર્ટીની રચના કરી જે ચૂંટણી લડ્યા પછી સતત 10 વર્ષ સુધી દિલ્હીમાં સત્તામાં રહી. આ અન્ના આંદોલન પછી, 2014 માં યોજાયેલી સામાન્ય ચૂંટણીઓમાં ભાજપને પ્રચંડ વિજય મળ્યો અને નરેન્દ્ર મોદી પહેલીવાર દેશના વડા પ્રધાન બન્યા. આ ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસને કારમી હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો અને દેશની સૌથી જૂની પાર્ટી ફક્ત 44 બેઠકો પર સમેટાઈ ગઈ હતી.
દિલ્હીના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી અરવિંદ કેજરીવાલે પણ રામલીલા મેદાનમાં મુખ્યમંત્રી પદના શપથ લીધા છે. હવે આ મેદાન દિલ્હીમાં AAPના સત્તા છોડવાનું સાક્ષી બનવા જઈ રહ્યું છે, જ્યાં 20 ફેબ્રુઆરીએ ભાજપ સરકારના આગામી મુખ્યમંત્રીનો શપથ ગ્રહણ સમારોહ યોજાવાનો છે.
