Nirjala Ekadashi 2024: જ્યેષ્ઠ માસના શુક્લ પક્ષની એકાદશી તિથિએ નિર્જળા એકાદશી વ્રત કરવામાં આવે છે. એકાદશી વ્રતનું માત્ર હિન્દુ ધર્મમાં જ ધાર્મિક મહત્વ નથી. માનસિક અને શારીરિક સ્વાસ્થ્યની દૃષ્ટિએ પણ આ વ્રત ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. એકાદશીનું વ્રત ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા માટે સમર્પિત છે. આ એકાદશીના ઉપવાસ પછી શ્રદ્ધા અને ક્ષમતા પ્રમાણે દાન કરવું જોઈએ. જે લોકો આ દિવસે વિધિપૂર્વક જળ કલશનું દાન કરે છે તેમને આખા વર્ષની એકાદશીનું ફળ મળે છે. આમ આ પવિત્ર એકાદશીનું વ્રત કરનાર દરેક પ્રકારના પાપોથી મુક્ત થઈ જાય છે.
આ દિવસે પાણી વિના ઉપવાસ કરવાથી વર્ષની તમામ એકાદશીઓનું પુણ્ય ફળ મળે છે. ધર્મ, અર્થ, કામ અને મોક્ષના ચાર અનુસંધાન પણ પ્રાપ્ત થાય છે. નિર્જલા એકાદશીનું વ્રત સૌથી કઠિન વ્રત માનવામાં આવે છે. તેનું કારણ એ છે કે આમાં આખો દિવસ કંઈપણ ખાધા અને પાણી પીધા વગર ઉપવાસ કરવામાં આવે છે. નિર્જલા એકાદશીના શુભ અવસર પર આવો જાણીએ કે નિર્જલા એકાદશીના ઉપવાસનું શું મહત્વ છે અને તેની પૂજા પદ્ધતિઓ શું છે?
નિર્જલા એકાદશીનું શુભ મુહૂર્ત
હિંદુ કેલેન્ડર મુજબ જ્યેષ્ઠ મહિનાના શુક્લ પક્ષની એકાદશી તિથિ 17 જૂને સવારે 4.43 કલાકે શરૂ થઈ છે. એકાદશી તિથિ 18 જૂને સવારે 7.28 કલાકે પૂરી થઈ હતી. ઉદયા તિથિને ધ્યાનમાં રાખીને, નિર્જલા એકાદશીનું વ્રત 18 જૂન 2024, મંગળવારે એટલે કે આજે રાખવામાં આવ્યું છે. આ વર્ષે નિર્જલા એકાદશી પર પૂજા માટે બે શુભ મુહૂર્ત છે. તમે સવારે બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં શ્રી હરિ ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરી શકો છો. મંગળવાર, 18 જૂન એટલે કે આજે બ્રહ્મ મુહૂર્ત સવારે 4.03 થી 4.43 સુધી છે. આ સિવાય તમે સવારે 11.54 થી 12.50 સુધી અભિજીત મુહૂર્તમાં નિર્જલા એકાદશીની પૂજા કરી શકો છો.
ઉપવાસનો સમય
એકાદશી તિથિની સમાપ્તિ પછી દ્વાદશી તિથિએ વ્રત તોડવાનો સમય કરવામાં આવે છે. વર્ષ 2024 માં, તમે 19 જૂન, બુધવારે સવારે 5.24 થી 7.28 સુધી નિર્જલા એકાદશી વ્રત તોડી શકો છો.
નિર્જલા એકાદશીનું મહત્વ
નિર્જલા એકાદશીનું વ્રત પાણી પીધા વિના કરવામાં આવે છે. તેથી આ વ્રત સખત તપસ્યા અને ધ્યાન જેટલું જ મહત્વ ધરાવે છે. હિંદુ કેલેન્ડર મુજબ, વૃષભ અને મિથુન સંક્રાંતિ વચ્ચેના શુક્લ પક્ષની એકાદશીને નિર્જલા એકાદશી કહેવામાં આવે છે. આ વ્રતને ભીમસેન એકાદશી અથવા પાંડવ એકાદશી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. પૌરાણિક માન્યતા છે કે પાંચ પાંડવોમાંના એક ભીમસેન આ વ્રત કરીને વૈકુંઠ ગયા હતા. આથી તેને ભીમસેની એકાદશી પણ નામ આપવામાં આવ્યું છે. આ વ્રત મનને સંયમ શીખવે છે અને શરીરને નવી ઉર્જા આપે છે. આ વ્રત સ્ત્રી અને પુરૂષ બંને રાખી શકે છે.
નિર્જલા એકાદશીનો ઈતિહાસ
એક વખત સર્વભક્ષી ભીમસેને વ્યાસજી પાસેથી દરેક એકાદશીના ઉપવાસનો નિયમ સાંભળીને નમ્રતાપૂર્વક વિનંતી કરી કે, ‘મહારાજ ! મારે કોઈ ઉપવાસ રાખવાની જરૂર નથી. દિવસભર ખૂબ ભૂખ લાગે છે. તેથી, કૃપા કરીને કોઈ ઉપાય સૂચવો જેની અસર આપોઆપ મોક્ષ તરફ દોરી જશે. ત્યારે વ્યાસજીએ કહ્યું કે જો તમે આખા વર્ષની આખી એકાદશીનું પાલન ન કરી શકો તો માત્ર એક જ નિર્જલા એકાદશીનું વ્રત કરો. તેનાથી આખા વર્ષ દરમિયાન એકાદશી કરવા જેવું જ પરિણામ મળશે. પછી ભીમે પણ એવું જ કર્યું અને સ્વર્ગમાં ગયા.
નિર્જલા એકાદશીના વ્રત દરમિયાન દિવસભર આ વાતોનું ધ્યાન રાખો
- શુદ્ધિકરણ સમયે જલ આચમન સિવાય બીજા દિવસે સૂર્યોદય સુધી પાણી પીવું નહીં.
- દિવસભર ઓછું બોલો અને જો શક્ય હોય તો મૌન રહેવાનો પ્રયાસ કરો.
- દિવસભર સૂવું નહીં અને બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરવું.
- જૂઠું ન બોલો, ગુસ્સે થશો નહીં અને દલીલ કરશો નહીં.
