સૂર્યનો મકર રાશિમાં પ્રવેશ મકર સંક્રાંતિ તરીકે ઓળખાય છે. સૂર્ય 14 જાન્યુઆરી 2017ના રોજ મકર રાશિમાં પ્રવેશ કરશે. ઉત્તર ભારતમાં આ તહેવાર ‘મકરસક્રાંતિ’ તરીકે અને ગુજરાતમાં ‘ઉત્તરાયણ’ તરીકે ઓળખાય છે. મકરસંક્રાંતિને પંજાબમાં લોહરી, ઉત્તરાખંડમાં ઉત્તરાયણી, ગુજરાતમાં ઉત્તરાયણ, કેરળમાં પોંગલ, ગઢવાલમાં ખિચડી સંક્રાંતિ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.
મકરસંક્રાંતિના શુભ સમયે હરિદ્વાર, કાશી વગેરે તીર્થસ્થળોમાં સ્નાન કરવાનું વિશેષ મહત્વ માનવામાં આવે છે. આ દિવસે સૂર્યદેવની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે. શાસ્ત્રીય સિદ્ધાંત અનુસાર, સૂર્યની પૂજા કરતી વખતે સફેદ અને રક્ત રંગના ફૂલોનું વિશેષ મહત્વ હોય છે. આ દિવસે સૂર્યની ઉપાસનાની સાથે-સાથે સૂર્યને અર્ઘ્ય પણ અર્પણ કરવું જોઈએ.
 "મકરસંક્રાંતિનું વિશેષ મહત્વ શું છે ? જાણો 2")
મકરસંક્રાંતિ સાથે અનેક પૌરાણિક તથ્યો જોડાયેલા છે, જેમાંથી કેટલાક અનુસાર ભગવાન આશુતોષે આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુને જ્ઞાન દાન કર્યું હતું. આ ઉપરાંત આ દિવસથી જ દેવતાઓના દિવસોની ગણતરી શરૂ થાય છે. જ્યારે સૂર્ય દક્ષિણાયનમાં રહે છે, તે સમયગાળો દેવતાઓની રાત્રિ કહેવાય છે અને ઉત્તરાયણના છ મહિનાને દિવસો કહેવામાં આવે છે. મહાભારતની કથા અનુસાર, ભીષ્મ પિતામહે શરીર છોડવા માટે મકરસંક્રાંતિનો દિવસ પસંદ કર્યો હતો.
કહેવાય છે કે આ જ દિવસે ગંગાજી ભગીરથની પાછળ ચાલીને કપિલ મુનિના આશ્રમમાંથી પસાર થઈને સમુદ્રમાં પ્રવેશ્યા હતા. એટલા માટે આ દિવસે ગંગા સ્નાન અને તીર્થસ્થળો પર દાન કરવાનું વિશેષ મહત્વ માનવામાં આવે છે. મકરસંક્રાંતિના દિવસથી હવામાન બદલાવા લાગે છે. આ જ કારણ છે કે રાત ટૂંકી અને દિવસો લાંબા. સૂર્ય ઉત્તર ગોળાર્ધ તરફ આગળ વધે છે ત્યારે ઉનાળાની ઋતુ શરૂ થાય છે. સૂર્યપ્રકાશમાં ગરમી અને ભેજ વધવા લાગે છે. આના પરિણામે જીવોમાં ચેતના અને કાર્ય શક્તિનો વિકાસ થાય છે.
કર સંક્રાંતિના દિવસે દેવતાઓ પણ પૃથ્વી પર અવતરે છે, આત્માને મોક્ષ મળે છે, અંધકારનો નાશ થાય છે અને પ્રકાશ આવે છે. આ દિવસે પુણ્ય, દાન, જપ અને ધાર્મિક અનુષ્ઠાનનું વિશેષ મહત્વ છે. આ દિવસે ગંગા સ્નાન અને સૂર્યની પૂજા કર્યા પછી ગોળ, ચોખા અને તલનું દાન શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે.
મકરસંક્રાંતિના દિવસે ખાવામાં આવતી વસ્તુઓમાં તલનો સંપૂર્ણ ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. મકરસંક્રાંતિના દિવસે દરેક ઘરમાંથી તલમાંથી બનેલી વાનગીઓની સુગંધ અનુભવાય છે. આ દિવસે તલનું સેવન કરવું તેમજ તેનું દાન કરવું શુભ છે. તલનો ઉકાળો કરવો, તલના તેલનો ઉપયોગ કરવો, તલ મિશ્રિત પાણીથી સ્નાન કરવું, તલ મિશ્રિત પાણી પીવું, તલનો હવન, તલથી બનેલી વસ્તુઓનું સેવન અને દાન કરવાથી વ્યક્તિના પાપો ઓછા થાય છે.
