મુલાયમ સિંહ યાદવનો જન્મ 22 નવેમ્બર 1939ના રોજ ઉત્તર પ્રદેશના ઈટાવા જિલ્લાના સૈફઈ ગામમાં મૂર્તિ દેવી અને સુગર સિંહ યાદવને ત્યાં થયો હતો. તેમનું પ્રારંભિક શિક્ષણ તેમના ગૃહ જિલ્લામાં જ થયું હતું. બાદમાં તે વધુ અભ્યાસ માટે ઈટાવા પહોંચ્યો હતો. વર્ષ 1962માં જ્યારે પ્રથમ વખત વિદ્યાર્થી સંઘની ચૂંટણીની જાહેરાત કરવામાં આવી ત્યારે તેમણે પણ ચૂંટણી લડવાનું નક્કી કર્યું અને વિદ્યાર્થી સંઘના પ્રમુખ બન્યા. એવું કહેવાય છે કે તેને કુસ્તીનો શોખ હતો અને તે પોતાના કરતબોથી પોતાના હરીફોને દંગ કરી દેતો હતો.
તેમના વિદ્યાર્થી રાજકારણ દરમિયાન જ તેઓ તેમના રાજકીય ગુરુ ચૌધરી નથ્થુ સિંહના સંપર્કમાં આવ્યા અને તેમની મહેનત જોઈને તેમના આશીર્વાદ મેળવ્યા. નાના ગામડામાંથી આવતો એક છોકરો 28 વર્ષની ઉંમરે ધારાસભ્ય બન્યો. તેઓ 1967ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં જસવંતનગર બેઠક પરથી પ્રથમ વખત ધારાસભ્ય તરીકે ચૂંટાયા હતા.
ઈમરજન્સી દરમિયાન ધરપકડ કરાયેલા નેતાઓમાં મુલાયમ સિંહ યાદવ પણ સામેલ હતા. જો કે, જ્યારે ઈમરજન્સી હટાવવામાં આવી ત્યારે તેઓ ઉત્તર પ્રદેશની રામ નરેશ યાદવ સરકારમાં મંત્રી પણ બન્યા હતા. આ પછી, 1980 માં તેઓ લોકદળના અધ્યક્ષ તરીકે ચૂંટાયા અને 1982 માં તેઓ ઉત્તર પ્રદેશ વિધાન પરિષદમાં વિરોધ પક્ષના નેતા તરીકે ચૂંટાયા.
થોડાં જ વર્ષોમાં તેણે ઉત્તર પ્રદેશની રાજનીતિમાં પોતાનું નામ બનાવ્યું. તેઓ 1989માં પ્રથમ વખત મુખ્યમંત્રી બન્યા હતા. તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન જ રામ મંદિર આંદોલન ચરમસીમાએ હતું. તેણે પોલીસને ભીડને કાબૂમાં લેવા માટે ગોળીબાર કરવાનો આદેશ આપ્યો, જેના પરિણામે ઘણા કાર સેવકો મૃત્યુ પામ્યા. જો કે, આ ઘટના પછી તેમની સરકાર વધુ સમય સુધી સત્તામાં રહી ન હતી અને 24 જાન્યુઆરી 1991ના રોજ સરકાર પડી હતી. વર્ષ 1992માં તેમણે સમાજવાદી પાર્ટીનો પાયો નાખ્યો હતો.
તેઓ કાંશીરામ અને માયાવતીની પાર્ટી બસપાની મદદથી 1993માં બીજી વખત રાજ્યના મુખ્યમંત્રી બન્યા હતા. પરંતુ, આ વખતે પણ તેઓ પોતાનો કાર્યકાળ પૂરો કરી શક્યા ન હતા અને 1995માં લખનૌમાં ગેસ્ટ હાઉસની ઘટના બની હતી. બે વખત સીએમ બન્યા બાદ તેમનું કદ વધ્યું અને હવે તેમના પગલા રાષ્ટ્રીય રાજનીતિ તરફ વધવા લાગ્યા.
વર્ષ 1996માં તેઓ મૈનપુરી લોકસભા મતવિસ્તારમાંથી સાંસદ તરીકે ચૂંટાયા હતા. આ ચૂંટણીમાં કોઈને સંપૂર્ણ બહુમતી ન મળી અને પછી ત્રીજો મોરચો અસ્તિત્વમાં આવ્યો. આ વખતે મુલાયમ સિંહ કિંગમેકરની ભૂમિકામાં હતા, પરંતુ તેઓ વડાપ્રધાન ન બની શક્યા અને દેશના સંરક્ષણ પ્રધાન બની ગયા.
આ સરકાર પણ પડી અને પછી મુલાયમ સિંહ યાદવ લખનૌ અને દિલ્હીની રાજનીતિ કરતા રહ્યા. વર્ષ 2003માં તેઓ ત્રીજી વખત ઉત્તર પ્રદેશના મુખ્યમંત્રી બન્યા. આ વખતે તેમની સરકાર પાંચ વર્ષ સુધી ચાલી.
સમાજવાદની રાજનીતિ કરનારા ‘ધરતીના પુત્ર’એ 10 ઓક્ટોબર 2022ના રોજ આ દુનિયાને અલવિદા કહ્યું. તેમને વર્ષ 2023 માં ભારતનો બીજો સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર પદ્મ વિભૂષણ (મરણોત્તર) એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.
નેતાજીને શ્રદ્ધાંજલિ આપવા માટે સમાજવાદી પાર્ટીએ આજે સમગ્ર યુપીમાં અનેક કાર્યક્રમોનું આયોજન કર્યું છે. તેમને લોકોના નેતા ગણાવતા અખિલેશ યાદવે સમાજવાદી વિચારધારાને મજબૂત કરવાની અને નેતાજીના આદર્શો પર આગળ વધવાની વાત કરી છે.
